Volgens mij was ik niet de enige. Tijdens mijn bezoekjes aan de Franse supermarché ging standaard de halve collectie heerlijk ruikende cosmeticaspulletjes van Le Petit Marseillais mee naar huis. Shampoos, douchegels, zepen, scrubs, lippenbalsems, haarmaskers, huidolie, handen- en voetencrème...
Tekst: Amélie Dufour
Sinds een paar jaar is het merk ook te koop bij de Albert Heijn, en hoeven we er (helaas) niet meer voor naar Frankrijk af te reizen – al is dat tijdens de huidige coronapandemie wel weer handig. Maar wat is eigenlijk de geschiedenis van dit welriekende Franse cosmeticamerk met het logo van een klein matroosje dat met zijn beentjes over de rand uitkijkt over de haven van Marseille?
Klaproos en kersenbloesem
Het is begin jaren ‘80. Oud-journalist Bernard Lengellé trekt veel kijkers (en vooral ruikers!) bij zijn stand met nieuwe, kleine zeepjes. De traditionele savon de Marseille sneed hij in kleine stukken, met handzamere en gebruiksvriendelijkere zeepjes als gevolg. Bovendien voegde hij reuk- en kleurstoffen toe, waardoor de zeep een lust voor het oog werd én ook nog eens heerlijk rook. Le Petit Marseillais, de kleine Marseillais, was geboren. Verbena-citroen, wilde roos, olijfboomblaadjes, klaproos, kersenbloesem, vijg en lavendel uit de Provence, wilde bosbes, anijs, kastanje uit het bos en tegenwoordig ook creaties als watermeloen met basilicum en grapefruit met tijm: je krijgt bijna honger van alle geuren en geurcombinaties. Grootste inspiratiebron: de Provence, waar de gebruikte natuurlijke ingrediënten ook vandaan komen.
Cleopatra en Zenobia
We duiken nog dieper de geschiedenis in, naar grote broer savon de Marseille, zonder wie de kleine uit Marseille nooit had bestaan. Deze zeep vindt zijn oorsprong duizenden jaren geleden, in de Aleppo-zeep uit Syrië. Dit is een harde zeep gemaakt op basis van olijfolie en loog, en onderscheidt zich door de toevoeging van laurierolie. De Egyptische koningin Cleopatra (69-30 voor Christus) zou het al gebruikt hebben, net als koningin Zenobia van Syrië (240-274 na Christus).
Het productieproces van de Aleppo-zeep zou zich verspreid hebben in het gehele Middellandse Zeegebied, langs Italië en Spanje, om uiteindelijk ook de Zuid-Franse stad Marseille te bereiken. Vanaf de twaalfde eeuw waren er zeepmakers te vinden in Marseille, die gebruik maakten van olijfolie uit de Provence. Georges Prunemoyr richt in 1593 de eerste echte zeepfabriek op en vanaf daar gaat het snel. In 1660 telt de stad zeven fabrieken die jaarlijks bijna 20.000 ton zeep produceren.
Alléén olijfolie
Volgende mijlpaal: 5 oktober 1688, wanneer koning Lodewijk XIV de productie van de savon de Marseille reglementeert in het Edict van Colbert. Hierin wordt vastgelegd dat er alléén pure olijfolie gebruikt mag worden bij de productie, geen boter of andere vetten. Le savon de Marseille wordt een merknaam, die staat voor een zeep met een groene kleur, verkocht in blokken van vijf tot wel twintig(!) kilo.
In 1786 produceren 49 zeepfabrieken 76.000 ton zeep, werken er 600 mensen en staan er op het hoogtepunt van het productieseizoen 1500 veroordeelden klaar om mee te helpen. Na de economische malaise veroorzaakt door de Franse Revolutie, groeit het aantal zeepfabrieken tot 62 in 1813. Vanaf 1820 komen vette materialen zoals palmolie, arachideolie, kokosolie en sesamolie uit Afrika en het Midden-Oosten de haven van Marseille binnen, die worden gebruikt voor de productie van zeep.
Tot aan de Eerste Wereldoorlog floreert de zeepindustrie, daarna gooien transportproblemen roet in het eten. In 1913 ligt de productie nog op 180.000 ton, in 1918 is daar nog maar 52.817 ton van over. Op het moment dat de Tweede Wereldoorlog uitbarst, zorgt Marseille nog voor de helft van de Franse productie, maar de jaren daarna zijn desastreus. De synthetische variant rukt op en de ene na de andere zeepfabriek in Marseille sluit de deuren. Vandaag zijn er nog vijf zeepfabrieken over in de regio Marseille, die nog altijd zeep produceren zoals dat al drie eeuwen wordt gedaan. In robuuste, groene blokken en met de tekst ’72% d’huile’ als trots naamplaatje.
