‘Drogist: kies de tegenaanval met een goed voorstel’
De voorgenomen wetswijziging van minister Ernst Kuipers van VWS om het face-to-face-advies van de drogist in de winkel bij de verkoop van UAD-geneesmiddelen te vervangen door digitale informatievoorziening, liep als een rode draad door het congres De Staat van Zelfzorg. Dat vond plaats in Verkadefabriek in Den Bosch, op 16 juni, en was ook digitaal te volgen.
Tekst: Marie-Christine Koestal
De Staat van Zelfzorg, georganiseerd door Centraal Bureau Drogisterijbedrijven (CBD) in samenwerking met De Eerstelijns, behandelde de vraag hoe we in Nederland zorgen voor onze eigen gezondheid. De meerwaarde van de drogist, het gevaar van digitaal advies, maar ook de druk op de huisarts kwamen aan de orde.
Meer zorg naar nuldelijn
Marcel Levi, internist en de man die leiding gaf aan negen Londense ziekenhuizen, gaf helder inzicht in de staat van de zorg en zelfzorg: “Ondanks alle ophef en het gezeur over de zorg, leven we in de gouden eeuw van de geneeskunde. De kennis gaat in stijgende lijn naar boven. Welke ziekte je ook noemt, het gaat beter. Een baby die nu wordt geboren, heeft vijftig procent kans de leeftijd van honderd jaar te bereiken. We gaan in een razende snelheid vooruit. Dat is fantastisch en dat zouden we ons iets vaker moeten herinneren. Een probleem is wel dat zeventigplussers chronische aandoeningen gaan stapelen.”
Wel is er momenteel een enorm tekort aan zorgprofessionals. Levi: “We leiden meer zorgmedewerkers op dan ooit, de scholen puilen uit, maar velen verlaten de zorg ook. We hebben te dealen met die tekorten. Daarom moeten we het slimmer organiseren om de juiste zorg op de juiste plek te krijgen. De tachtig ziekenhuizen in Nederland verlenen allemaal dezelfde diensten, ze bieden generalistische zorg en nemen zorg op zich die mensen ook thuis of met behulp van een andere professional op kunnen lossen. Reorganiseer. Zorg dat er een paar ziekenhuizen zijn voor IC, voor scans, voor eerste hulp. En laat andere ziekenhuizen eenvoudigere dingen doen. De ziekenhuizen willen die zorg meer richting huisarts dirigeren; maar er is al een huisartsentekort in bepaalde regio’s. Dus alleen alles naar de eerstelijnszorg verplaatsen gaat niet lukken. Een oplossing is meer zorg naar de nuldelijn, bijvoorbeeld thuisarts.nl. Daarop staat alles heel eenvoudig uitgelegd. De drogist kan daarbij aansluiten.”
Slecht idee WVS
Binnen zelfzorg heerst volgens Levi in de politiek echter een ‘zoek het zelf maar uit’-mentaliteit. “Een kwart van de goedgekeurde medicijnen behoort tot zelfzorg en je kan en mag niet verwachten dat de consument daar voldoende vanaf weet en zich met internet en een digitale tablet aan het schap wel zelf kan redden. Mensen hebben behoefte aan informatie over medicijnen en vinden het lastig om zelf een goede en veilige keuze te maken; dan is persoonlijk contact noodzakelijk. Zelfzorggeneesmiddelen kunnen ernstige bijwerkingen hebben als ze op de verkeerde manier worden gebruikt. Het invoeren van de digitale tablet voor advisering over UAD-geneesmiddelen, waardoor deze in elke willekeurige winkel verkocht kunnen worden, is een slecht idee van het ministerie van VWS. Ik kan met de beste wil van de wereld niet ontdekken welk probleem hiermee wordt opgelost. Het is een typische VWS-werkwijze, ze hebben een oplossing voor een zaak waar geen probleem is en hebben nooit een oplossing voor echte problemen. Er zullen eerst weer veel ongelukken moeten plaatsvinden voordat we concluderen dat dit het gevolg is deze verkeerde wetgeving.”
One-stop-service: het zelfzorgcentrum
Levi begrijpt dat er veel aversie is tegen de invoering van de tablet bij drogisten en apothekers. Hij zou als drogist de tegenaanval kiezen met een goed voorstel, zo gaf hij aan. “De drogist hoort niet per se bij het medische systeem, maar zit daar wel dicht tegenaan. Ieder neemt zijn eigen gefragmenteerde zorg voor zijn rekening en ik zie eerder een one-stop-service. Door bijvoorbeeld samen te werken met de apotheker in een zelfzorgcentrum kun je drogist, apotheker en huisarts nader samenbrengen. Zo kun je de functie van een ander dekken en overnemen. Zorgverleners moeten zich daarin opstellen als een kameleon en samenwerking tussen drogist en apotheker lijkt me een interessante en kostenbesparende eerste zet. Je kunt dan ook gaan denken aan vaccinaties of COVID-testen in de buurt. Ik zie een mooie toekomst voor zelfzorg, maar de politiek gaat daaraan geen bijdrage leveren. Je zult het zelf moeten doen en daar is in het veld de capaciteit voor. Huisartsen staat het water aan de lippen, dus ze zullen een heel gewillig oor hebben als het gaat om samenwerking.”
Rapport Liset van Dijk: ‘De consument overschat zijn kennis over zelfzorggeneesmiddelen’
Tijdens het congres werd het onderzoeksrapport ‘De staat van zelfzorg en de rol van de drogist’ van Liset van Dijk, programmaleider farmaceutische zorg bij Nivel en bijzonder hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, gelanceerd. Prof. dr. ir. Van Dijk onderzocht hiervoor 12 jaar aan onderzoeksgegevens over zelfzorg. Ze maakte duidelijk welke 11 kleine kwalen bij uitstek onder de zorg van een drogist kunnen vallen en hoe de consument daarmee omgaat.
Opvallende conclusies: zelfzorg maakt een steeds belangrijker deel uit van de zorg, de consument vraagt niet vaak zelf om advies bij deze kleine kwalen (1 op de 5 vraagt wel eens wat), maar als zij advies vragen aan een drogist zijn zij zeer tevreden over de deskundigheid. Van Dijk: “De consument overschat zijn eigen kennis over zelfzorggeneesmiddelen, 70 procent denkt dat hij voldoende ervan afweet. Tegelijkertijd denkt slechts 11 procent dat de buurman voldoende kennis heeft van zelfzorggeneesmiddelen, dus de waarheid ligt minstens in het midden.”
Uit het onderzoek blijkt dat Nederlanders vooral bij klachten als hoest en hoofdpijn een oplossing zoeken bij de drogist, terwijl we voor huidschimmel en andere huidaandoeningen liever eerst een huisarts bezoeken om zeker te weten of we het zelf kunnen behandelen. Bij klachten als moeheid of koorts wacht de Nederlander eerst af voordat hij advies vraagt aan drogist of arts. Liset van Dijk ziet veel mogelijkheden om zorgkosten te besparen als de juiste zorg op de juist plek wordt gegeven. “De consument weet vaak niet welke adviezen hij kan krijgen bij een drogist of apotheker. Als mensen met kleine kwalen die geen medische interventie behoeven, eerst naar de drogist gaan, kunnen al die drogisterijen wat druk van de ketel halen bij de overbelaste huisarts. De drogist werkt met een sterk kwaliteitssysteem en heeft de kennis in huis om hulp te bieden bij kleine kwalen.” Liset van Dijk geeft aan dat ze nog graag onderzoek wil verrichten naar de effectiviteit van zelfzorggeneesmiddelen en de communicatie tussen drogist en klant.
